Michał Grychowski fotografia autorska

Książ Wielki (łac. Xiąz) – dawne miasto, obecnie wieś gminna w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie miechowskim, w gminie Książ Wielki.

Pierwotnie była to osada książęca, wzmiankowana już w 1120 przez kronikarza w klasztorze cystersów w Jędrzejowie. W końcu XIV wieku Książ Wielki był własnością Spytka z Melsztyna. W 1385 roku wzmiankowany był burgrabia "de Xans". W 1385 (inne źródła podają lata 1333–1370) Książ Wielki otrzymał prawa miejskie (lokacja królowej Jadwigi na prawie magdeburskim). Od tego czasu był także siedzibą szkółki parafialnej, wzmiankowanej w dokumentach magistratu. Jako siedziba powiatu, pod koniec XIV w. stał się także miejscem, w którym orzekał sąd ziemski (przetrwał do II poł. XVIII w.). W latach 1558–1562 Książ Wielki był własnością Jana Bonera, pod jego opieką powstał tu ważny ośrodek kalwinów, odbyły się tu synody w latach 1558, 1560 i 1562. Potem powstał zbór ariański.